مروری بر فیلم اتاق تاریک | معلق میان سنت و مدرنیته

«اتاق تاریک» فیلمی به نویسندگی و کارگردانی «روح‌الله حجازی» توانست جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم هانوی در سال ۲۰۱۸ را به دست آورد. این فیلم به سبک درام اجتماعی در فضایی رمزآلود پیرامون تعرض به کودکان در ایران است. موضوع اصلی فیلم بازنمایی دنیای کودکانه بچه‌هاست که هنگام ادغام با مسائل جنسی، با آشوب‌های درونی و بیرونی همراه می‌شود. حجازی می‌کوشد تا با نگاهی زیرکانه، جزییات رفتاری شخصیت‌ها را ترسیم کند و لایه‌های زیرین شخصیتی را با ظرافت به تصویر کشد تا با استدلال، مسائلی که بر روان کودک تاثیر مستقیمی گذاشته، مورد تحلیل قرار گیرد. چالش بسیار مهمی که در این فیلم به نمایش کشیده شده این است که آزار جنسی فقط توسط مردان برای دختران اتفاق نمی‌افتد، پسران هم می‌توانند مورد آزار قرار گیرند و حتی زنان می‌توانند آزارگر جنسی باشند. بر اساس آخرین گزارش‌ها از (WHO) سالانه بیش از پنج میلیون کودک مورد چنین تعرض‌هایی قرار می‌گیرند که در این میان بین ۱۴ تا ۱۷ درصد آنها فوت می‌شوند. چنان که در فیلم این تسلسل آزار جنسی با انعکاس این اتفاق در دوران کودکی پدر امیر برجسته می‌شود. از این حیث اتاق تاریک قصه آدم‌هایی است که تنها راه چاره‌شان دفن کردن مشکلات و ترس‌های‌شان در اتاق تاریک است. آنچه که فیلم را تلخ‌تر می‌کند و بر رنج ناشی از درک آن می‌افزاید، جدا از تاریکی موجود که در ساختار فیلم کاملا مشهود است، عادت به تاریکی و پذیرفتن آن است. از سوی دیگر، انتخاب لوکیشن و موقعیت مکانی درام با هوشمندی در نظر گرفته شده و ناکجا‌آبادی را به تصویر می‌کشد که به ناگاه بیننده را مضطرب می‌کند. در عین حال حضور سگ‌ها در این ناکجا‌آباد کمک شایانی به وارد شدن مبحث نشانه‌شناسی فیلم انجام می‌دهد و بار سورئالی به فیلم می‌دهد. فیلم همچنین از این جهت که معمایی در دل خود دارد به لحاظ نحوه کارگردانی، دکوپاژ‌های مخصوص به خود را پیدا می‌کند. یکی از المان‌های اساسی در این مسیر، انتخاب زاویه دید است. حجازی سعی می‌کند زاویه دید را سوم شخص نگه دارد و مخاطب را، هم با فرهاد و هم با هاله در مسیر کنکاش همراه کند. این مسیر از این جهت جذابیت دارد که مخاطب نیز به اندازه شخصیت‌های اصلی اطلاعات دارد و با آنها در مسیر جست‌و‌جوی حقیقت همراه می‌شود. فیلمساز سعی می‌کند با قاب‌های ثابت، حرکت دوربین آرام و داشتن فاصله نسبت به سوژه‌ها، مخاطب را به عمق صحنه ببرد و همه چیز را برای حدس و گمان و قضاوت‌های احتمالی، پیش رویش بگذارد. همچنین موسیقی معماگونه و سرشار از تعلیق «کارن همایونفر» بسیار به فضاسازی و حس و حال فیلم کمک کرده و مخاطب را لحظه به لحظه نگران‌تر می‌کند. دوربین در فیلم اتاق تاریک به مثابه بازیگری دیده می‌شود که شخص جدیدی در بین خانواده فرهاد و هاله است و نورپردازی مناسب حاکم بر این صحنه‌ها، نقش فیلمبرداری را پررنگ‌تر کرده است. فیلم اتاق تاریک همان‌طور که از نامش بر می‌آید از صحنه‌های تاریک متعددی برخوردار است که به لطف همین نورپردازی، رمزآلود آفریده شده‌اند. این وجه فیلم، تناسب مناسبی با شخصیت‌پردازی داستان دارد؛ انسان‌هایی معلق میان سنت و مدرنیته که تناقض‌های رفتاری آنها بیداد می‌کند. انسان‌هایی که پنهانکاری‌شان پررنگ است. این پنهانکاری در جای جای فیلم نشان داده شده است. به طور مثال هاله به همراه امیر پنهانی نزد پزشک می‌رود و از امیر می‌خواهد در مورد این موضوع چیزی به پدرش نگوید. همچنین روابط پنهان میان فرهاد و دختر همسایه از دیگر موارد مربوط به پنهانکاری است. ولی در پایان این فیلم اوج و حضیض‌های داستان بر تفکر شخصیت‌ها تاثیر می‌گذارد و فرهاد با جسارت بیان مورد تعرض قرار گرفتن در کودکی به جنگ با تاریکی‌ها می‌رود. بنابراین فیلم اتاق تاریک یکی از شجاع‌ترین آثاری است که در چند سال اخیر در سینمای کشورمان تولید شده و با رد شدن از تابو‌ها، جای پای خودش را محکم کرده و تحسین‌آمیز می‌شود.

فیلم اتاق تاریک

نویسنده و کارگردان:

روح‌الله حجازی

بازیگران:

سید علیرضا میرسالاری، ساره بیات، ساعد سهیلی و...

سال ساخت: ۱۳۹۶