وقتی ایران آلودهتر میشد، آلودهترین شهرهای جهان چگونه پاک شدند
پنج کلانشهر جهان آلودگی هوایشان را کنترل کردند
مثل ما، کشورهای زیادی سالهای سال درگیر آلودگی هوا بودهاند؛ چین، فرانسه، کرهجنوبی، مکزیک و آمریکا ب اما آنها با برنامههای بلندمدت توانستند میزان آلایندههای هوای کلانشهرها را رفتهرفته کاهش دهند؛ برای صنایع و خودروها قوانین سختگیرانه تدوین کردند، به استفاده از انرژیهای پاک و حملونقل عمومی روی آوردند و فضای سبز شهری را گسترش دادند. ایران چرا نتوانسته در این مسیر پیش برود؟ پیام ما در گزارشی به این پرسش پرداخته است و اینجا بخشی از این گزارش که به تجربیات موفق کشورهای دیگر میپردازد، میخوانید
پکن؛ رسیدن به ۳۰۰ روز پاک
شهر پکن در چین تا یک دهه پیش، یکی از آلودهترین شهرهای جهان بود. این آلودگی سالانه ۱.۱ میلیون نفر را به کام مرگ میکشاند و سالانه ۳۷ میلیارد دلار به بخش کشاورزی ضرر وارد میکرد. اما بنا به گزارش «مجمع جهانی اقتصاد»، چین در طول ۱۰ سال (۲۰۱۳-۲۰۲۳) توانست تعداد روزهای پاک پکن را از ۱۳ روز به بیشتر از ۳۰۰ روز برساند. اما این اتفاق چگونه رخ داد؟
چین از سال ۲۰۱۳ اجرای «طرح اقدام پیشگیری و کنترل آلودگی هوا» را آغاز کرد که دربرگیرنده مجموعهای الزامات برای صنایع و شهرها بود. بنابه گزارش «عوامل مؤثر بر بهبود کیفیت هوای PM2.5 در چین ۲۰۱۳-۲۰۱۷»، این اقدامات شامل بهروز کردن استانداردهای آلایندگی صنعتی، تعطیلی یا بازسازی نیروگاهها و کارخانههای فرسوده، حذف یا بهینهسازی بویلرها و بخاریهای زغالی، تغییر ساختار مصرف انرژی و سوخت (کاهش زغالسنگ، استفاده از سوخت/گرمایش پاکتر) و همچنین نظارت و پایش دقیق کیفیت هوا بوده است.
علاوهبراین، چین سیاست «شهر کمکربن» را پیش برد که هدف آن بهبود حملونقل (محدود کردن خودرومحوری و توسعه حملونقل عمومی)، ترویج فناوری پاک، طراحی شهری بهتر و کاهش انتشار گازهای گلخانهای است.
در کنار این اقدامات، برنامههای احیای محیطزیست هم نقش داشتند. گزارشی در سایت «Earth» درباره راهحلهای آلودگی هوا در چین نوشته است: «دولت با اجرای برنامههای جنگلکاری و احیای جنگلهای انبوه، مانند «دیوار بزرگ سبز»، بیش از ۳۵ میلیارد درخت در ۱۲ استان کاشت. با سرمایهگذاری بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار در چنین برنامههایی، هزینههای جنگلداری چین در هر هکتار از ایالات متحده و اروپا فراتر رفت و از میانگین جهانی سه برابر بیشتر شد.»
پاریس؛ کاهش مرگومیرهای مرتبط با آلودگی
پاریس نیز زمانی یکی از آلودهترین شهرهای اتحادیه اروپا محسوب میشد و آلایندههای موجود در هوای آن اکثر اوقات از حد استاندارد عبور میکرد. اما آخرین آمار مجمع جهانی اقتصاد نشان میدهد طی سالهای اخیر غلظت ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون ۵۵ درصد و میزان دیاکسیدنیتروژن به نصف رسیده است. همچنین، مرگومیرهای مرتبط با آلودگی هوا نیز به حدود یکسوم کاهش یافته است.
کاهش آلودگی هوا نتیجه تغییر جهت جدی سیاستهای حملونقل شهری بود. پاریس تغییراتی در سیاست عمومی ایجاد کرد و با سرمایهگذاری در شیوههای جایگزین حملونقل، توانست مشکلات کیفیت هوای پاریس را بهبود بخشد. براساس دادههای «C40 Cities» این اقدامات شامل ترویج استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی، ممنوعیت خودروهای دیزلی، استفاده از دوچرخهها و راهاندازی خودروهای برقی اشتراکی، افزودن ۱۸۰ کیلومتر مسیر ویژه دوچرخهسواری و ۱۸۰ هزار محل پارک دوچرخه بوده است.
شهرداری همزمان چراغهای راهنمایی را بهنفع دوچرخهسواران و حملونقل عمومی تنظیم، دسترسی خودروها به مرکز شهر را محدود و ۶۰ هزار پارکینگ را به کاربریهای عمومی و فضای سبز تبدیل کرد. علاوهبراین، هزینه پارک خودروهای SUV را به سه برابر افزایش داد. این سیاستها به روایت مجمع جهانی اقتصاد، محورهای اصلی کاهش آلودگی هوا در پاریس بودهاند.
سئول؛ قوانین سختگیرانه برای هوای پاک
سئول که از سال ۲۰۰۸ اجرای برنامه «مدیریت ریزگردها» را شروع کرد، در ۱۶ سال اخیر به پیشرفت چشمگیری در کیفیت هوا دست یافته است. بنابه آمار «فرمانداری کلانشهر سئول»، این شهر در سال ۲۰۲۴ به پایینترین میزان PM2.5 نسبت به سال ۲۰۰۸ رسیده است. همچنین، تعداد روزها با کیفیت هوای خوب از ۸۶ روز در سال ۲۰۰۸ به ۱۷۶ روز در سال ۲۰۲۴ افزایش یافت و روزهای آلوده از ۶۷ روز در ۲۰۰۸ به ۲۴ روز در ۲۰۲۴ کاهش پیدا کرد.
براساس گزارش «هوای پاک، سئول پاک» اقداماتی نظیر ممنوعیت تدریجی استفاده از خودروهای فرسوده و دیزلی، ترویج استفاده از خودروهای برقی و گازسوز، ایجاد محدودیت برای وسایل نقلیه پرآلاینده و گسترش شبکه حملونقل عمومی باعث کاهش تدریجی میزان آلایندهها شده است. همچنین، مقرراتی سختگیرانهتر برای صنایع، ساختوساز و بخش خانگی وضع شد.
مکزیکوسیتی؛کاهش ۹۰ درصدی سرب در هوا
گزارش بانک جهانی نشان میدهد در سال ۱۹۹۲ مکزیکوسیتی یکی از آلودهترین شهرهای جهان بود. اما این شهر توانست تا سال ۲۰۱۰ میزان ذرات معلق را تا ۷۰ درصد، غلظت سرب موجود در هوا را تا ۹۰ درصد، میزان SO2 را تا ۹۱ درصد و کربن مونواکسید را تا ۹۰ درصد کاهش دهد.
براساس این گزارش، تغییر کیفیت با حذف سرب و کاهش میزان سولفور، استانداردهای سختگیرانهتر برای خودروهای شخصی، توسعه حملونقل عمومی و استفاده از وسایل حملونقل عمومی پاک و کمآلاینده، تدوین قوانین انتشار برای صنایع و نیروگاهها و همچنین برنامهای نظیر «Hoy No Circulal» (محدودیت تردد خودروها براساس شماره پلاک) منجر به کاهش آلودگی هوا در مکزیکوسیتی شده است.
این موفقیت بهقدری بود که در سال ۲۰۱۳ مکزیکوسیتی برنده جایزه «موفقیت در بهبود کیفیت هوا» از گروه «C40 Cities Climate Leadership Group»، شبکهای از کلانشهرهای جهان که متعهد به مقابله با تغییراقلیماند، شد. البته مکزیکوسیتی با آنکه پیشرفت خوبی در مقابله با آلودگی هوا داشته، اما در کاهش میزان PM2.5 موفق عمل نکرده است.
نیویورک؛ سیاستگذاری دقیق براساس آمار
نیویورک تا اواخر دهه ۹۰ میلادی با آلودگی هوا روبهرو بود. اما گزارش «سیاستهای اصلی آلودگی هوا و اقلیم در نیویورک، روند کیفیت هوای نیویورک ۱۹۹۸-۲۰۲۱» نشان میدهد در این سالها میزان PM2.5 تا ۳۷ درصد، میزان NO2 تا ۳۱ درصد و میزان هیدروکربنهای آروماتیک چندحلقهای(PAH) تا ۶۶ درصد کاهش یافته است.
این گزارش در ادامه از شیوههای کاهش آلودگی مینویسد: «استفاده از اتوبوس و تاکسیهای برقی و هیبریدی، ممنوعیت ورود خودروهای فرسوده و قدیمی به مناطق پرجمعیت، ممنوعیت استفاده از سوختهای سنگین و آلاینده و جایگزینی آنها با سوخت پاکتر، الزام ساختمانهای بزرگ به کاهش انتشار گازهای گلخانهای و آلایندهها، ممنوعیت استفاده از سوختهای فسیلی در ساختمانهای جدید از عوامل مؤثر در کاهش آلایندهها بوده است.»
علاوهبرآن، برای پایش مداوم و دقیق آلایندهها شبکه سنسورهای محلهای به وجود آمد. آمار دقیق حاصل از این سنسورها اجازه میدهد سیاستگذاریها دقیقتر و هدفمندتر صورت گیرند.