بیمه بیکاری در تنگنا
با معضل بیکاری چه می‌توان کرد؟
رکود اقتصادی منجر به اخراج اجباری بخشی از نیروی کار، تحت نام تعدیل نیروی انسانی می‌شود. طبق قانون کسانی که غیرارادی و به خواست کارفرما از واحد‌های تولیدی اخراج می‌شوند شامل دریافت مقرری بیکاری هستند و سازمان تامین‌اجتماعی به‌ویژه در دوران رکود اقتصادی وظیفه مهمی در پرداخت بیمه بیکاری و حمایت حداقلی از معیشت افرادی دارد که در سال‌های اشتغال خود حق بیمه پرداخت کرده‌اند.
تعدیل نیروی کار در شرایط رکود اقتصادی زنگ خطری برای صندوق بیمه بیکاری تامین‌اجتماعی است. با موج جدید تعدیل نیروی کار در کشور انتظار می‌رود که فشار مضاعفی بر متصدیان پرداخت بیمه بیکاری وارد شود. در شرایط کنونی جامعه که بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی با تنگنا‌های گوناگونی مواجه هستند شاهد اقدامات و زمزمه‌هایی در راستای اخراج بیمه‌شدگان در شرکت‌ها و کارخانجات بزرگ هستیم و این امر به منزله زنگ خطری برای بیمه تامین‌اجتماعی محسوب می‌شود.
همه ما می‌دانیم که بیکاری، یکی از بزرگترین معضلاتی است که توازن و تعادل جامعه را به هم می‌ریزد و باعث ایجاد بحران‌های متعدد در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، روانی و سیاسی می‌شود.
یکی از راه‌هایی که پیش پای بیمه‌شدگان پس از بیکاری قرار دارد، بهره‌مندی از بیمه بیکاری است. هرچند که مقرری بیمه بیکاری به عنوان یکی از تعهدات سازمانی برای جبران بخشی از درآمد‌های بیمه‌شدگان در زمانی که به‌رغم میل باطنی به صورت غیرارادی از کار بیکار می‌شوند پیش‌بینی شده، اما متاسفانه برخی کارفرمایان در سال‌های متمادی از آن به عنوان ابزاری برای بیرون فرستادن نیروی انسانی در زمان فشار‌های اقتصادی جهت تعدیل و مدیریت هزینه‌ها و همچنین در برخی شرکت‌ها به منزله راه فراری برای مسئولیت‌های کارفرمایان از آن سوءاستفاده می‌کنند.
بر اساس قانون، تنها افرادی می‌توانند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند که به صورت غیرارادی از کار بیکار شده و خروج از اشتغال به اراده و خواست آنها نبوده باشد، بنابراین کارگرانی که برخلاف میل و اراده خود بازخرید شوند و آماده به کار باشند، از مقرری بیمه بیکاری بهره‌مند خواهند بود.
همچنین با توجه به لحاظ دوره مقرری‌بگیری به عنوان سابقه و مبلغ و دوره آن به‌ویژه برای گروه‌های حداقل‌بگیر، این تعهد که با هدف پوشش خلا‌ءهای درآمدی برای بیمه‌شدگان بیکار شده پیش‌بینی شده است، خود به فرصتی مناسب تبدیل می‌شود که عواملی همچون فقدان فرهنگ بیمه‌ای و درک درست از الگو‌های استفاده از تعهدات، در کنار ضعف اعتقادی به آن دامن می‌زند و عملا در پاره‌ای موارد آن را به ابزاری برای سوءاستفاده‌ها، تبانی‌ها و جبران سوء‌مدیریت‌ها و... تبدیل می‌کند و این زنگ خطری برای صندوق بیمه بیکاری تامین‌اجتماعی محسوب می‌شود. باید در نظر داشت سازمان تامین‌اجتماعی با سیاست‌ها، رویکرد‌ها و خط‌مشی‌های اقتصادی کشور گره خورده، اما خود متولی و ایجاد‌کننده اشتغال نیست ولی با برقراری آرامش‌خاطر و امنیت روانی برای کارگر و کارفرما می‌تواند مقوم آن شمرده شود.
تامین منابع پرداخت تعهد بیمه بیکاری از صندوقی مستقل و با واریز ۳ درصد حق بیمه سهم بیکاری مشمولان بیمه اجباری انجام می‌شود. ماهیت این خدمت برای پوشش در زمان بیکاری‌های واقعی و غیرارادی است که بر اساس احکام صادره از شورا‌های حل اختلاف اداره کار برای شاکیان صورت می‌گیرد.
متاسفانه امروز کارگرانی که به دلیل شرایط حاکم بر اقتصاد، نوسانات نرخ ارز و رکود کارخانه‌ها از کار بیکار می‌شوند، نمی‌توانند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند؛ چراکه منابع موجود برای پوشش شاغلان بیکار شده محدود است، در حالی‌که کارگران ماهانه مبلغی بابت حق بیمه خود به صندوق تامین‌اجتماعی واریز می‌کنند و این حق را دارند که در شرایط خاص بتوانند از حقوق قانونی خود بهره‌مند شوند.
صندوق تامین‌اجتماعی منبع تامین مقرری بیمه بیکاری است، اما این صندوق در سال‌های اخیر کفایت لازم را در تامین منابع را نداشته و از سایر درآمد‌های سازمان تامین‌اجتماعی به آن کمک می‌شود. در حال حاضر این صندوق به دلیل آنکه منابع لازم را در اختیار ندارد و همچنین از پوشش عمومی لازم برخوردار نیست، افراد کمی را تحت پوشش قرار می‌دهد. این نگرانی وجود دارد که با توجه به مشکلات اقتصادی بنگاه‌ها، شرکت‌ها و کارخانجات تولیدی و تداوم این وضعیت، شاهد افزایش این آمار و درخواست بیشتر درخصوص دریافت مقرری بیمه بیکاری باشیم.
برقراری بیمه بیکاری راهکاری مناسب و مطمئن برای تامین زندگی در چنین شرایطی است. امید است با به نتیجه رسیدن اصلاح قانون بیمه بیکاری و تقویت منابع مالی صندوق تامین‌اجتماعی، جامعه کارگری خصوصا کارگرانی که برخلاف میل و اراده خود بیکار شده‌اند، در شرایط بحرانی از حمایت‌های بیشتری برخوردار و زمینه اشتغال مجدد آنها فراهم شود.