اصلاح يا انقلاب؛ دعوت از خودكامه برای پذيرش حقوق سياسی مردم ايران
مروری بر کتاب محمدحسین خسروپناه؛ از مطالبات حقوق سیاسی تا چالش‌های دیکتاتوری در ایران
حكومت‌های دیكتاتوری معمولا با طیفی از مخالفان روبه‌رو هستند؛ مخالفانی كه از نظر آرا و عقاید، اهداف و برنامه دراز‌مدت و شیوه مبارزه كم و بیش با یكدیگر تفاوت و اختلاف دارند و عامل اتحاد آنها عمدتا مخالفت با حکومت خودكامه و ادامه حكومت اوست.
در میان مخالفان، معمولا عده‌ای تلاش میكنند با ترغیب و قانع كردن خودكامه به اجرای اصلاحات، زمینه را برای گذار به دموكراسی فراهم كنند. عده‌ای هم از آغاز یا پس از تلاش‌های بیحاصل برای اصلاح، به این نتیجه میرسند كه راهی جز سرنگونی خودكامه و حكومت او وجود ندارد.
كارآمدی هر یك از این دو شیوه به علل و عواملی مشروط است كه یكی از آنها شخص خودكامه است. آیا خودكامه به‌رغم همه هشدارها، استدلال‌ها و توضیحات مستند و مستدل مخالفان، به دیكتاتوری ادامه میدهد یا اینكه اصلاح و مشاركت مردم در فرایند سیاسی و گذار به دموكراسی را میپذیرد؟
در سال‌های 1357-1332 محمدرضا شاه پهلوی دیكتاتور ایران بود و مخالفانش، هم به شكل مسالمت‌آمیز و هم قهر‌آمیز با او مبارزه كردند. در آن 25 سال عده‌ای از مخالفان تلاش كردند با استناد به قانون اساسی مشروطه به او بقبولانند پادشاه مشروطه باشد و بر خلاف اصول 44، 45 و 64 متمم قانون اساسی در امور كشور مداخله نكند و در مقاطع گوناگون مخاطرات و معضلاتی را كه تدوام خودكامگی برای ملت و كشور ایران درپی داشت به او گوشزد كردند و ضرورت اصلاح و نوسازی سامان سیاسی را توضیح دادند.
از اسفند ماه 1353 به بعد، سیاستمداران مشروطه‌خواه، حقوقدانان و ... با نوشتن نامه سرگشاده به شاه، به او هشدار دادند شیوه حكمرانیاش به بن‌بست رسیده و شاه را به اصلاح و نوسازی حكومت و سامان سیاسی به نفع ملت و كشور فراخواندند. آنها خواهان اجرای قانون اساسی بودند و از شاه میخواستند سلطنت كند نه حكومت.
ولی شاه هیچگاه هشدارها را نشنید و به راهكارها و توصیه‌های مخالفان توجهی نكرد. مجموعه حاضر كه در سه بخش تنظیم شده به آن نامه‌ها و هشدارها و پاسخ شاه به آنها اختصاص دارد. در بخش اول، مقاله اصلاح یا انقلاب، به فعالیت مخالفان خودكامگی شاه، آرا و عقاید، شیوه‌های فعالیت و مطالبات آنها و عملكرد شاه و حكومتش در برابر آن گروه از مخالفان میپردازد.
در بخش دوم، نامه‌ها، شماری از مهمترین و تاثیرگذارترین نامه‌هایی كه طرفداران قانون اساسی به شاه و دیگر مسئولان نوشتند ارائه میشود. بخش سوم، پیوست‌ها، به مدارك و مقاله‌هایی اختصاص دارد كه به شرایط و رویدادهای سیاسی كشور در آن سال‌ها و عملكرد، نظرات و مواضع شاه و مخالفان میپردازد.
اصلاح یا انقلاب؛ دعوت از خودكامه برای پذیرش حقوق سیاسی مردم ایران (دوره 2 جلدی)
نویسنده: محمد حسین خسروپناه
مترجم: فرزانه راجی
نشر: پیام امروز
تعداد صفحات: 592 صفحه