زوال پدرسالاری؛ فروپاشی خانواده یا ظهور خانواده مدنی؟
چگونه زوال ساختار سنتی، تنش‌ها و مهارت‌های گفت‌وگو را در خانواده‌ها رقم زده است
قانعی‌راد معتقد است در شرایط کنونی خانواده در یک وضعیت ابهام‌آمیز و در میانه فروپاشی و مدنی شدن به عنوان دو امکان متفاوت قرار دارد. جامعه ایرانی از یک‌سو با «خانواده‌های گسسته» فروپاشیده و از سوی دیگر با «خانواده‌های مدنی» روبه‌رو است. زوال پدرسالاری فقط در خانواده رخ نمی‌دهد و به عنوان فرایندی گسترده همه نهادهای اجتماعی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
قانعی‌راد، دموکراتیک شدن خانواده را بیانگر پیشرفت دگرگونی در ساختار قدرت در مقیاس خرد قلمداد می‌کند. به باور وی، اعضای جامعه در سطح کلان خواهان مشارکت در فرایندهای قدرت و در سطح خرد به دنبال مشارکت در تعیین سرنوشت خانواده خود هستند. زمانی که فرایند دموکراتیک شدن جامعه با مقاومت نخبگان سیاسی مواجه شود، ممکن است فعالیت مسالمت‌آمیز مردم برای به دست آوردن حق انتخاب، به شورش و خشونت اجتماعی بینجامد.
وی نتیجه می‌گیرد تنش‌ها و خشونت‌های خانوادگی نیز معادل خشونت‌های اجتماعی در مقیاس خرد هستند که در شرایط فقدان به رسمیت‌شناسی حق تصمیم‌گیری و یا تعارض بین حقوق افراد متفاوت برای تصمیم‌گیری در خانواده اتفاق می‌افتند.
در بخش دیگری از کتاب، قانعی‌راد بر این نظر است که فرایند دموکراتیک شدن خانواده را نمی‌توان با بازگشت به شیوه‌های سنتی خانواده درمان کرد. به نظر وی، دموکراتیک شدن خانواده با تمامی آثار مثبت و منفی‌اش اجتناب‌ناپذیر و غیرقابل بازگشت است. وی برای اثبات نظر خویش بر این باور است که زوال پدرسالاری محصول تصمیم آگاهانه آدمیان نبوده و در ضمن کردارهای اجتماعی بر اساس یکسری فرایندهای واقعی و عمدتا ناخودآگاهانه صورت گرفته است.
بدین ترتیب امکان بازگشت به وضعیت پیشین وجود ندارد، چون این موضوع نه همچون یک اختیار بلکه به مثابه یک تحول با ریشه‌های واقعی‌اش به ما تحمیل شده است. قانعی‌راد در انتها نتیجه می‌گیرد، اگر میزان طلاق در خانواده‌های جدیدالتاسیس افزایش یافته، راه‌حل آن کاهش نقش زنان در تصمیم‌گیری‌ها نیست بلکه افزایش مهارت‌های گفت‌وگویی نسل‌های جوان برای تعامل‌های منصفانه‌تر با یکدیگر است. در دوران اخیر با وجود همه سیاستگذاری‌ها برای حفظ ساختار سنتی، پدیده تغییر ساختاری خانواده در حال رخ دادن است.
زوال پدرسالاری
نویسنده: سید محمدامین قانعی‌راد
انتشارات: نقد فرهنگ
تعداد صفحات: 268 صفحه