سه درس مهم درباره سازگاری شهر‌ها با تغییرات اقلیمی
هسته اصلی اقدامات عبارتند از آمادگی، رهبری و درک اینکه انطباق نیازمند تغییرات بزرگ و کوچک است
«آنا تیلر»، پژوهشگر انستیتو محیط‌زیست استکهلم در تحقیقات خود بر روی تصمیم‌گیری و حکمرانی از جهت سازگاری اقلیمی در شهر‌های جنوب آفریقا متمرکز شده است. او به این موضوع پرداخته که چطور مردم و ساکنان شهر‌ها سازماندهی شوند تا خطرات ناشی از افزایش دما، بارش‌های شدید و خشکسالی‌ها را کاهش دهند.
با توجه به بحران خشکسالی و کم‌آبی در ایران طی سال‌های اخیر، بهره‌مندی از تجربه کشور‌های دیگر در این زمینه می‌تواند راهگشا باشد. تجربه «روز صفر» (Day Zero)، کیپ‌تاون (Cape Town) پایتخت آفریقای جنوبی به ما می‌گوید مناظر سد‌های کاهش یافته از آب خطرناکند؛ خشکی و کمبود آب برای توزیع عمومی، بانگ اعلام خطر و جیره‌بندی را به صدا درمی‌آورند که به‌شدت و به فوریت به سازگاری پیچیده با تغییرات اقلیمی نیازمندیم.
اما در حال حاضر ورود سامانه‌های بارشی زمستانی به مناطق آفریقای جنوبی به این معناست که سطح سد‌ها دوباره افزایش پیدا می‌کند و مقررات جیره‌بندی آب نادیده گرفته خواهند شد.
خشکسالی که کیپ‌تاون را به لبه پرتگاه نزدیک می‌کند، هنوز پایان نیافته است. تهدید جیره‌بندی آب هنوز می‌تواند در سال ۲۰۱۹ نیز واقعیت پیدا کند. همچنین خشکسالی‌های دیگر در کیپ‌تاون و فراتر از آن وجود خواهد داشت. شهر‌های دیگر که کمبود شدید آب را تجربه کرده‌اند، شامل ملبورن در استرالیا، لس‌آنجلس در ایالات متحده، سائوپائولو در برزیل، لاپاز پایتخت بولیوی و ماپوتو در موزامبیک هستند. شهر‌های جنوبی جهان به‌شدت تحت تاثیر خشکسالی قرار دارند، زیرا منابع آب، توانایی‌های توسعه‌ای و ارتقای زیرساخت‌های آب در این شهر‌ها کم است. بسیاری از ساکنان این شهر‌ها دسترسی بسیار محدود و محدودیت‌های زمانی زیادی برای برخورداری از آب در شرایط «عادی» دارند؛ مواردی که در شرایط کمبود آب نیز دشوارتر می‌شوند.
من یافته‌هایم را در کنفرانس آتی (Adaptation Futures) به اشتراک خواهم گذاشت که در تاریخ ۱۹ تا ۲۱ ژوئن در کیپ‌تاون برگزار می‌شود. این اولین‌بار است که در سطح بین‌الملل، کارشناسان و متخصصان سازگاری اقلیمی در قاره آفریقا گردهم می‌آیند.
تحقیقات من نشان می‌دهد، سه درس برای هر شهر جهت آماده‌سازی و مهار شرایط سخت اقلیمی وجود دارد. هسته اصلی اقدامات در این موارد عبارتند از آمادگی، رهبری و درک اینکه انطباق نیازمند تغییرات بزرگ و کوچک است.
درس اول: وظایف‌تان را انجام دهید و آن را تشریح کنید
در زمان‌های بحرانی و همچنین زمانی که نیاز به تغییرات سریع است، برای انجام اقدامات موثر و مفید به چندین مورد نیازمندیم. آنها عبارتند از سرمایه‌گذاری‌های پایدار در تدابیر، تحقیقات قوی و همچنین برنامه‌ریزی‌های مقدماتی. یک بحران باعث ایجاد یا از دست رفتن فرصت‌هایی برای تغییر می‌شود. اما باید برای جلوگیری از واکنش‌های تشنج‌زا و راه‌حل‌های کوتاه‌مدت با پیامد‌های ناشناخته‌شان که به طور بالقوه عواقب منفی دارند و می‌توانند پایداری را تضعیف کنند، زمینه‌سازی کرد. به طور مثال، در کیپ‌تاون، تمایل به بهره‌گیری نابخردانه و گسترش بیشتر و سریع‌تر از آب‌های زیرزمینی و فشار زیاد به کارخانه‌های آب شیرین‌کن وجود دارد. هر دوی اینها به سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه و همچنین زیرساخت‌های جدیدی نیاز دارند که دارای اهمیت بلندمدت برای شبکه آبرسانی، آب‌ها و محیط‌زیست محلی است. در دهه گذشته، کیپ‌تاون در تهیه تعدادی از استراتژی‌ها و برنامه‌ها برای شناسایی اقدامات برای مدیریت معضلات آب و اقلیم مشارکت داشته است. اینها زمینه‌های مهمی را برای ارزیابی گزینه‌های موجود فراهم می‌کنند، اما کار بیشتری لازم است. این تحقیقات، برنامه‌ریزی‌ها و مشاوره‌های عملیاتی پیش‌نیاز‌های مهمی برای هدایت یک مسیر سازگاری قدرتمند است. بحران‌ها باید دیده و درک شوند و مدیریت آنها به عنوان بخشی از تلاش‌های سازگار با محیط‌زیست، دربلندمدت مورد استفاده قرار گیرد. بحران کیپ‌تاون نشان داده که چقدر مهم است راه‌حل‌ها و اقدامات فنی برای جلب مشارکت‌های عمومی و سیاسی و همچنین عموم مردم تشریح و روشن شوند. اگر این اتفاق نیفتد، تمام برنامه‌ریزی‌های جهانی هم کمک نخواهد کرد؛ چراکه مردم نتایج برنامه‌ریزان را بی‌پایه و اساس خواهند دانست و یا در برابر آن مقاومت می‌کنند.
درس دوم: رهبری مشارکتی بسیار مهم است
رهبری و آزادی ارتباطات، اعتماد ایجاد می‌کند و همکاری را افزایش می‌دهد. این دو برای حرکت در زمان وحشت و گذار لازم و ضروری هستند. این امر به رهبری در تمامی حوزه‌های سیاسی، فرهنگی، روشنفکری، مدنی، تجاری و حکمرانی مربوط می‌شود. چنین رهبری در همه سطوح مورد نیاز است. هنگامی که رهبری دفاعی و تفرقه‌انداز است، همانطور که در مراحل اولیه بحران آب کیپ‌تاون بود، منجر به سرزنش و اتهام‌پراکنی خواهد شد. این امر می‌تواند تردید و واکنش‌های منقطع و متناقض ایجاد کند؛ دقیقا همان چیزی که در کیپ‌تاون اتفاق افتاد. مدیریت شهری به تدریج خطوط ارتباطاتی خود را از طریق اقدامات و گزارش‌های ابتکاری مانند داشبورد آب و چشم‌انداز آب بهبود بخشید. این امر به‌طور قابل توجهی به ایجاد مجموعه یکپارچه‌تر و مشارکت‌های گسترده‌تر برای اقدامات برنامه‌ریزی شده در مسیر پیش‌رو کمک کرد (به طور مثال این گزارش‌ها و سامانه‌های برخط، اهداف و موقعیت کنونی را در مصرف و میزان منابع آبی مشخص می‌کند).
درس سوم: اقدامات کوچک و بزرگ هر دو مهم هستند
سازگاری شهر‌ها به تغییرات اقلیمی ترکیبی از تغییرات کوچک و بزرگ هستند که از همه طرف به اقداماتی نیاز دارند. این تغییرات باید صریحا نابرابری‌ها را در نظر گیرند و نشانه روند. در دوره‌های بعدی کمبود آب کیپ‌تاون، اقدامات بالقوه‌ای از خانوار‌ها گرفته تا کسبوکارها وجود دارند؛ نظیر استفاده مجدد از آب خاکستری (برای مثال استفاده از آب حمام برای منبع توالت‌ها) و یا جمع‌آوری بزرگ مقیاس سیلاب‌ها برای ذخیره‌سازی مجدد در سفره‌های زیرزمینی. اما بسیاری از این تغییرات پرهزینه است و خطر نابرابری و محرومیت را افزایش می‌دهد. خانوار‌های ثروتمند و کسبوکارها می‌توانند به خرید فناوری‌های صرفه‌جو در مصرف آب و یا منابع جایگزین مانند چاه‌های خصوصی جمع‌آوری و ذخیره آب بپردازند، در حالی که خانواده‌های کم‌درآمد و یا شرکت‌های کوچک با افزایش هزینه‌های آب شهری مواجه می‌شوند.
سازگاری اقلیمی
درس‌های بحران آب کیپ‌تاون منحصر‌به‌فرد نیست. همانطور که تجربیات در سراسر جهان نشان می‌دهد، ممکن است درس‌هایی وجود داشته باشد که باید به سختی آموخته شود. شهر‌ها ممکن است نیاز روبه‌رو شدن با نسخه خودشان از یک بحران را داشته باشند تا اقدامات لازم را برای ایجاد تغییرات مورد نیاز انجام دهند. اما به انجام رساندن آماده‌سازی بخش مهمی از سازگاری است. در این اقدامات، حرکتی فراتر از مقابله با یک بحران در کوتاه‌مدت وجود دارد. ساختن ظرفیتی برای اجتناب و یا حداقل، مدیریت بهتر شرایط جدید در بلندمدت، در بطن سازگاری با تغییرات اقلیمی قرار دارد.
ترجمه: امید رستمیان