روایت درد‌های مشترک انسانی
مروری بر فیلم «پاپ»
«پاپ» فیلمی اجتماعی و سه اپیزودی، درباره جوانان، مهاجرت و اوضاع اجتماعی امروز ایران است. نام اپیزود‌های این فیلم، مکزیک، ایتالیا و انگلیس است. فیلم در بوشهر تصویربرداری شده و سه داستان در هم فرو رفته از یک خانواده سیاهپوست را روایت می‌کند.
دختر دانشجویی که مستاجر خانواده است و باید به هر شکلی به نامزدش که در بند است، کمک کند تا به ربوکاپ مکزیک برسد، پسر خانواده که به امید طی کردن کانال مانش هر روز در دریا شنا می‌کند و پاپ که قرار است بعد از کاخ سفید کلید واتیکان را هم در دست سیا‌هان بگذارد تا بالاخره تاریخ، بدهی‌اش را به سیاه‌ها پس دهد. این سه روایت، داستان سه اپیزود فیلم «پاپ» است.
موسیقی فیلم پاپ از نوع جاز است و در جای جای فیلم بازیگران در گوشه خیابان نوازندگی می‌کنند. در شهری که نی انبان به عنوان ساز بومی مورد توجه است، نواختن موسیقی جاز با تاکید بر سیاهپوستان آن اقلیم بر درست بودن انتخاب کارگردان صحه می‌گذارد. از مسائل قابل تامل درباره فیلم پاپ می‌توان به روند طولانی نمایش آن اشاره کرد که نهایتا این اثر در گروه هنر و تجربه به نمایش درآمد و از این منظر که تماشاگران گروه هنر و تجربه تماشاچیانی کیفی هستند، می‌تواند اتفاقی مثبت برای فیلم باشد.
احسان عبدی‌پور به عنوان کارگردان بوشهری فیلم که از جنوب کشور آمده پیش از این «تنهای تنهای تنها» و «تیک‌آف» را ساخته بود و در ادامه مسیر فیلمسازی‌اش به پاپ می‌رسد، در تلاش است تا در آثارش فرهنگ زادگاه خود را به روشنی به مخاطب عرضه کند. «پاپ» فیلمی است که در کوچه‌پس‌کوچه‌های بوشهر روایت می‌شود و تن ندادن به فیلم‌های آپارتمانی از ویژگی‌های کارگردان آن محسوب می‌شود.
این فیلم در سه اپیزود خود اعضای یک خانواده بوشهری را به نمایش می‌گذارد و هر اپیزود با اپیزود دیگر در ارتباط است. اپیزود‌های فیلم پاپ در یک برش ثابت زمانی است که هر بار از زاویه نگاه یک فرد تعریف می‌شود. اپیزود در لغت یعنی رویداد، اما در هنر‌های نمایشی به تولید چند‌بخشی گفته می‌شود. بر این اساس اپیزود‌های فیلم‌های اپیزودیک با هم مرتبط‌اند. مثلا در مکانی واحد، قصه‌ها روایت می‌شوند. چنانکه در فیلم پاپ نیز از موقعیت مکانی و شخصیتی مشترک استفاده شده است. در عین حال در هر سه اپیزود که راوی عشق آدم‌های قصه همگام با بازنمایی شرایط اجتماعی و سیاسی محیط پیرامون آنها است، یک طرف رابطه غایب بوده و هستی، ترانه و توماج عاشق کسانی هستند که در فیلم دیده نمی‌شوند. این وضعیت برزخ‌وار پروسه رنجی را نشان می‌دهد که در دوری و به دست نیاوردن معشوق پنهان است.
بازنمایی شرایط اجتماعی و سیاسی محیط در فیلم چنان است که به طور مثال در یکی از اپیزودها، وقتی پاپ در واتیکان در حال انتخاب شدن است و احتمال این را دارد که سیاهپوست باشد، این انتخاب برای سیاهپوستان بوشهری از اهمیت فراوانی برخوردار است. در فیلم نشان داده می‌شود کاردینال غنا یا نیجریه به احتمال خیلی زیاد پاپ بعدی و رهبر واتیکان خواهد بود و این احتمال، نظم زندگی خانواده فرج که مثل پاپ سیاهپوست هستند را برهم زده است. بدین وسیله کارگردان وجوه جهان وطنی و ارتباط گسترده مردمان جهان با هم را به نمایش می‌گذارد. از سوی دیگر، از درون این نظرگاه، فیلم روایت گوشه‌ای از زندگی سیاهانی است که سالیان پیش از وطن خود روی به مهاجرت آوردند. آنان برای فرار از فقر و بیماری و مرگ، کوچ کرده‌اند تا برده نباشند و در سرزمینی دیگر حقوق‌شان همسو با سفیدان باشد. گرچه این حقوق در روابط عرفی همچنان با مشکلاتی همراه است و کارگردان در نشان دادن آن به خوبی عمل کرده است. بدین ترتیب داستان فیلم حول محور اعضای یک خانواده و مشکلات آنها می‌چرخد و روایت گوشه‌ای از زندگی سیاهانی است که سالیان پیش روی به هجرت آوردند. این هجرت با اپیزود دیگر فیلم پیوند خورده است. بر این اساس داستان فیلم بیشتر به موضوع مهاجرت‌هایی می‌پردازد که در پس آن آدم‌ها هویت خود را می‌فروشند تا فقط در یک کشور پناهندگی بگیرند و مکان فیزیکی زندگی‌شان تغییر کند؛ جوانانی که با انواع و اقسام ترفند‌های تحقیرآمیز مواجه‌اند. با این حال، تلنگری که در فیلم پاپ به مخاطبان زده می‌شود جای تامل دارد و بر اساس آن کارگردان رهیافت جدید به زندگی در سینما را به نمایش می‌گذارد و در نهایت اندیشیدن به رستگاری و رهایی انسان‌ها، نویدی است که فیلم پاپ به ما می‌دهد.
ریتم، لحن و فضاسازی فیلم تابع شرایط اقلیمی و محیطی جنوب است و این رنگ و بوی جنوبی فارغ از اینکه بیننده را به یاد داستان‌های «احمد محمود» می‌اندازد، حال و هوای تازه‌ای در سینمای ایران به حساب می‌آید. از این رو، فیلم پاپ با توجه به اینکه ما را به فضای متفاوت و دیگری از آنچه همیشه دیده‌ایم، می‌برد و در معرض لوکیشن، زبان و لهجه، تاریخ، فرهنگ، هنر و نحوه زیستی تازه و بکر می‌گذارد، دیدنی است.
معرفی فیلم
پاپ
کارگردان و نویسنده:
احسان عبدی‌پور
بازیگران:
حدیث چهره‌پرداز
مرضیه بردک‌نیا
غلامرضا فرج‌زاده
توماج پورمراد، لیلا دمان
ابراهیم تمهید، حسین قفلی
عباس باک